Báo động: Ngành cá tra đang thoái trào

Theo đánh giá của Bộ NNPTNT, nuôi và chế biến sản phẩm cá tra đã trở thành hiện tượng đột phá, đạt được những thành tựu vượt trội. Chỉ trong vòng 12 năm (2000-2012), phương thức nuôi cá tra đã chuyển biến nhanh với năng suất nuôi bình quân đạt 500 tấn/ha; sản lượng trên 1,3 triệu tấn/năm; xuất khẩu đến 136 nước trên thế giới với sản lượng hơn 600.000 tấn, kim ngạch đạt đến 1,8 tỷ USD/năm.

Ngành nuôi cá tra chỉ sử dụng một diện tích rất nhỏ, khoảng 6.000ha, bằng 1% diện tích nuôi tôm và hầu như chưa đòi hỏi đầu tư nhà nước mà vẫn có năng lực cạnh tranh cao, tạo việc làm cho trên 300.000 lao động, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nhất là ở các vùng nông thôn ĐBSCL.

Tuy nhiên, sau thời kỳ phát triển nóng, 5 năm gần đây, ngành cá tra gặp khó khăn, thách thức ngày càng gay gắt, sản xuất và xuất khẩu chững lại, biến động theo chiều hướng xấu.

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), thị trường các nước châu Âu (EU) - thị trường xuất khẩu cá tra chủ lực của Việt Nam liên tục sụt giảm, từ mức 581 triệu USD năm 2008 xuống còn 425 triệu USD năm 2012, tốc độ giảm trung bình trên 5%/năm, thậm chí năm 2012 giảm tới 18,8%. Từ chiếm gần 50% thị phần giá trị xuất khẩu cá tra của Việt Nam, thị trường EU đã giảm tỷ trọng xuống còn có 22% trong năm 2013.

Bên cạnh đó, uy tín chất lượng của sản phẩm cá tra tại nhiều thị trường bị suy giảm nghiêm trọng, tỷ trọng sản phẩm có giá trị gia tăng rất thấp (chưa đạt 1% tổng giá trị xuất khẩu cá tra). Giá xuất khẩu xuống thấp khiến nông dân nuôi lỗ, bỏ nghề, nhiều doanh nghiệp đứng trước nguy cơ phá sản. “Doanh nghiệp khó khăn nên đã không thể chia sẻ, hỗ trợ vốn, thức ăn cho người nuôi liên kết, gia công với mình như những năm trước” - giám đốc một công ty xuất khẩu cá tra ở ĐBSCL nêu thực trạng. 

Theo Bộ NNPTNT, đến cuối tháng 11.2013, diện tích nuôi cá tra tại ĐBSCL chỉ đạt 4.680ha, sản lượng thu hoạch đạt 1 triệu tấn, giảm 13% so với cùng kỳ. Ước tính giá trị xuất khẩu cá tra năm 2013 sẽ bằng năm ngoái, đạt khoảng 1,75 tỷ USD.

Ông Nguyễn Huy Điền - Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản cho biết, đã đề xuất Nhà nước điều chỉnh cơ chế liên quan đến hoạt động xúc tiến thương mại đối với cá tra giai đoạn 2014- 2020. Bộ NNPTNT đã xây dựng, trình Chính phủ xem xét ban hành nghị định về quản lý và tiêu thụ cá tra theo hướng đây là ngành kinh doanh có điều kiện; ban hành chính sách xây dựng các trung tâm phân phối, kênh phân phối hàng thủy sản trong ngoài nước; thành lập quỹ xúc tiến thương mại cá tra…