Cua Cà Mau với các dự án phát triển và hạn chế hiện nay

Ngày 17/11/2025, trong khuôn khổ Ngày hội Cua Cà Mau, UBND tỉnh Cà Mau phối hợp với Hội Thuỷ sản Việt Nam tổ chức Hội nghị Liên kết chuỗi trong sản xuất - tiêu thụ sản phẩm cua tỉnh Cà Mau.

Sản phẩm Cua Cà Mau ở vùng đất cực Nam đất nước đang trỗi dậy ngành hàng chiến lược mới sau con tôm nước lợ qua một số dự án ứng dụng công nghệ tiên tiến, tuy nhiên cũng còn nhiều hạn chế cần khắc phục.

Các dự án nâng tầm giá trị ngành hàng cua

Tại hội nghị, Sở KH&CN tỉnh Cà Mau cho biết, việc triển khai các hoạt động nghiên cứu, ứng dụng công nghệ tiên tiến đã góp phần nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm cua. Một số dự án đạt được nhiều kết quả tiêu biểu.

Nuôi tôm sú quảng canh cải tiến 2 giai đoạn kết hợp cua biển dưới tán rừng tại xã Năm Căn, quy mô 235 ha với 56 hộ (diện tích mặt nước 98,5 ha). Kết quả thu hoạch một năm được 31 tấn tôm sú, và gần 14 tấn cua kích cỡ từ 2 – 4 con/kg. Sử dụng Vẹm đất làm thức ăn nuôi cua bán thâm canh 2 giai đoạn trong ao nuôi tôm thâm canh kém hiệu quả, quy mô 11,7ha với 9 hộ dân, sau một vụ 5 tháng năng suất cua đạt 506 kg/ha, kích cỡ 3-4 con/kg.

Xây dựng mô hình nuôi cua 3 giai đoạn tạo nguồn nguyên liệu ổn định cho các sản phẩm cua tại xã Hiệp Tùng, từ giai đoạn 1 ương trong bể lót bạt, giai đoạn 2 nuôi trong ao đất đến giai đoạn 3 nuôi thương phẩm trong vuông nuôi tôm quảng canh cải tiến, tổng cộng 6 tháng. Năng suất trung bình đạt 500 kg/ha, thông qua dự án đã hỗ trợ Hợp tác xã 1/7 xây dựng và chứng nhận Cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm để sản xuất kinh doanh sản phẩm nuôi cua biển quảng canh cải tiến cho gần trăm ha.

Ứng dụng hệ thống tuần hoàn nước (RAS) nuôi cua thương phẩm ở các giai đoạn tiền lột xác (cua cốm), cua lột xác và cua gạch trong hộp nhựa theo tầng. Tạo nguồn cua biển chất lượng cao cho các mô hình nuôi cua lột, cua cốm và cua gạch. Hai dự án đạt kết quả tốt, tạo ra đa dạng sản phẩm.

Chiến lược mới với những thách thức 

Sản phẩm Cua Cà Mau mấy năm nay trỗi dậy mạnh mẽ, trở thành ngành hàng chiến lược mới (sau tôm nước lợ), khai thác tốt lợi thế tự nhiện ba mặt giáp biển, rừng ngập mặn hơn 80.000 ha. Giai đoạn 2016-2025, diện tích và sản lượng cua tăng mạnh, từ 220.000 ha và 17.400 tấn đã lên 365.500 ha và sản lượng khoảng 36.500 tấn. Đặc biệt, có 20.000 ha nuôi cua kết hợp tôm đã đạt chứng nhận quốc tế (Naturland, ASC, EU Organic) với sản lượng hàng năm gần 2.000 tấn.

Nuôi cua đã phát triển khá đa dạng. Nuôi thâm canh/Bán thâm canh, áp dụng quy trình cải tiến hai giai đoạn, bổ sung thức ăn, kiểm soát môi trường có 104 ha, năng suất 500 kg/ha/năm. Nuôi cua trong hộp nhựa, ứng dụng công nghệ RAS, tái sử dụng nước >90%, tỉ lệ sống cao, năng suất tăng có 2.090 hộp, sản lượng 1,2 tấn/vụ. Nuôi quảng canh cải tiến kết hợp, tận dụng diện tích nuôi tôm để nuôi cua mật độ thưa với thức ăn tự nhiên có 365.000 ha, năng suất trên 100 kg/ha/năm, sản lượng 36.500 tấn. Nuôi cua nâng cao giá trị, tuyển chọn cua nhỏ, cua ốp để nuôi vỗ thành cua lột, cua gạch, cua chắc, tăng giá trị thương phẩm.

Sản xuất và cung ứng cua giống đến nay đã có 70 trại sản xuất cua giống, 330 trại sản xuất luân phiên tôm – cua, 7 tổ hợp tác và hợp tác xã, 300 cơ sở ương dưỡng. Sản lượng năm 2025 ước đạt 1,1 tỷ con giống, đáp ứng 100% nhu cầu thả nuôi trong tỉnh (khoảng 900 triệu con) và bán sang các tỉnh lân cận.

Về chất lượng sản phẩm, có nhiều sản phẩm chất lượng cao nổi tiếng trên thị trường. Cua gạch với hàm lượng Protein trong thịt cua là 14,06 - 19,99%; Lipid (béo) trong thịt cua là 0,46 - 2,1%; Lipid (béo) trong gạch cua là 5,64 - 10,62%. Cua thịt với hàm lượng Protein trong thịt cua là 14,34 - 18,75%; Lipid (béo) trong thịt cua là 0,44 - 1,92%.

Tuy nhiên, để phát triển với chiến lược mới bền vững thì Cua Cà Mau đang đối diện nhiều thách thức. Trước tiên là thực trạng nhỏ lẻ từ nuôi trồng đến chế biến, tiêu thụ nên chưa có được chuỗi liên kết ổn định. Về chế biến, toàn tỉnh có trên 100 nhà máy/cơ sở đều quy mô nhỏ, chủ yếu sơ chế và chưa đầu tư dây chuyền riêng cho cua biển. Tiêu thụ sản phẩm cua theo hai kênh chính: Thương lái – vựa thu gom – chợ đầu mối chiếm khoảng 80% sản lượng; Xuất khẩu sang Trung Quốc chủ yếu cua sống, cũng phụ thuộc thương lái.

Tỷ lệ sản phẩm cua được gắn Nhãn hiệu tập thể, Chỉ dẫn địa lý vẫn khiêm tốn so với khối lượng sản phẩm lưu thông. Tình trạng giả tên gọi, nhãn hiệu gắn trên cua vẫn đang diễn ra và ngày càng phức tạp. Nhất là doanh nghiệp nhỏ lẻ, sản xuất chế biến đơn giản thường thiếu quan tâm việc gắn nhãn hiệu tập thể, chỉ dẫn địa lý để xây dựng thương hiệu, phát triển thị trường, nâng cao giá trị.

Giải pháp phát triển bền vững

Hội nghị thảo luận thẳng thắn và nêu một số giải pháp cần tập trung để phát triển bền vững ngành hàng Cua Cà Mau. Trước tiên, hoàn thiện quy hoạch nuôi theo hướng tập trung, phù hợp điều kiện tự nhiên. Đẩy mạnh tổ chức sản xuất theo chuỗi, từ cung ứng đầu vào đến tiêu thụ sản phẩm. Tăng cường kiểm soát môi trường, giám sát, phòng ngừa dịch bệnh, đặc biệt vào mùa nắng nóng; kiểm soát chất lượng toàn chuỗi giá trị từ giống, quy trình sản xuất đến chế biến.. Bảo vệ thương hiệu “Cua Cà Mau”, về pháp lý thương hiệu này đã được Cục Sở hữu trí tuệ cấp văn bằng bảo hộ chỉ dẫn địa lý và cần công nghệ triển khai hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử bằng mã QR. Cuối cùng, chủ động cập nhật thông tin thị trường, tổ chức xúc tiến đầu tư tại các thị trường nước ngoài.

Giai đoạn 2025-2030, ổn định diện tích và tăng sản lượng, phát triển ngành hàng kinh tế mũi nhọn, đa dạng hóa mô hình nuôi. Ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo để nâng cao giá trị và phát triển bền vững nghề cua, kiểm soát chất lượng sản xuất giống. Xây dựng liên kết chuỗi giá trị, thương hiệu để mở rộng thị trường. Bảo vệ môi trường và thích ứng biến đổi khí hậu bằng nuôi trồng sinh thái/hữu cơ, ứng dụng công nghệ, và hoàn thiện chuỗi giá trị từ con giống đến thương hiệu để nâng cao giá trị xuất khẩu.

Kiến nghị Hội Thủy sản Việt Nam hỗ trợ đàm phán xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc và các thị trường khác. Hiệp Hội chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) kết nối các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu và các nhà phân phối lớn trong và ngoài nước, mở rộng thị trường tiêu thụ cua sinh thái, cua hữu cơ Việt Nam, đặc biệt là tại các thị trường tiềm năng như Nhật Bản, Hàn Quốc, châu Âu và Bắc Mỹ.