Doanh nghiệp thủy sản bị ép giá: Người nuôi và người lao động chịu thiệt

Trong chuỗi cung ứng thủy sản, doanh nghiệp đóng vai trò cầu nối giữa người nuôi và thị trường. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, nhiều doanh nghiệp chế biến thủy sản Việt Nam đang đối mặt với sự chên ép giá từ các chuỗi bán lẻ lớn quốc tế. Và hậu quả không chỉ dừng lại ở mức doanh thu doanh nghiệp bị suy giảm, mà gánh nặng còn trực tiếp chuyển về người nuôi. Sự phụ thuộc vào chuỗi bán lẻ quốc tế Trong thời đại toàn cầu hóa, các chuỗi siêu thị và nhà bán lẻ quốc tế như Walmart, Carrefour, Costco, hay Aldi nắm quyền lực rất lớn trong việc đặt hàng và quyết định giá. Khi đề cao yêu cầu về chất lượng, nguồn gốc, an toàn thực phẩm, họ đòi hỏi mức giá rất thấp. Trong khi đó, chi phí đầu vào của ngành thủy sản Việt Nam ngày càng tăng do dịch bệnh, thời tiết, và nguồn cung thức ăn, con giống, kháng sinh khó kiểm soát. Chính vì thế, khi phải cạnh tranh đơn hàng với mức giá thấp từ các nhà bán lẻ quốc tế, nhiều doanh nghiệp không còn lựa chọn nào khác ngoài việc cắt giảm chi phí nguyên liệu – tức là giảm giá thu mua từ người nuôi. Người nuôi bức xúc khi mất cân bằng Trong khi người nuôi tôm cá phải đầu tư hàng trăm triệu cho mỗi vụ, họ không có quyền đàm phán giá. Mỗi khi doanh nghiệp giảm giá thu mua, họ phải bán lỗ vốn chỉ để gỡ vốn, hoặc giữ lại thì đối mặt rủi ro dịch bệnh. Chỉ trong năm 2023, giá tôm xuống thấp kỷ lục, nhiều người nuôi bỏ ao, không dám thả vụ mới vì lỗ quá nhiều, nợ nần cứ kéo dài. Trong khi đó, người tiêu dùng vẫn mua tôm với giá cao do các bên trung gian và nhà bán lẻ kiểm soát mức giá. Doanh nghiệp cũng không dễ thở Không thể phủ nhận rằng doanh nghiệp chế biến thủy sản Việt Nam cũng đang gắp rất nhiều khó khăn: chi phí logistics tăng cao, rào cản tiêu chuẩn từ các nước nhập khẩu, và khan hiếm nguồn nguyên liệu. Trong áp lực phải duy trì hợp đồng với khách hàng quốc tế, nhiều doanh nghiệp chọn cách cắt lỗi từ phía người nuôi, thay vì chia sẻ rủi ro. Tuy nhiên, về lâu dài, điều này gây mất cân bằng trong chuỗi cung ứng. Khi người nuôi bỏ nghề hoặc giảm quy mô, doanh nghiệp cũng sẽ thiếu nguyên liệu, dẫn đến mất đơn hàng và uy tín trên thị trường. Giải pháp đề xuất nào cho bài toán giá? - Phát triển chuỗi giá trị bền vững: Cần hợp tác chặt chẽ giữa doanh nghiệp - người nuôi - nhà bán lẻ, minh bạch cơ chế chia sẻ lợi nhuận. - Đầu tư truy xuất nguồn gốc & thương hiệu: Tăng giá trị sản phẩm nhờ thương hiệu Việt và chứng nhận quốc tế. - Hỗ trợ người nuôi tốt hơn: Cần đưa ra các chính sách hỗ trợ người dân và kiểm soát tình trạng ép giá để bảo vệ quyền lợi của họ. Có các quỹ hỗ trợ giá tối thiểu, bảo hiểm dịch bệnh, vay vốn ưu đãi để giảm rủi ro. Cần những doanh nghiệp lớn thu mua: Khi có sự tham gia của các doanh nghiệp lớn với chính sách thu mua ổn định, giá thủy sản sẽ ít bị biến động và người nuôi sẽ bớt lo bị ép giá. Đây là yếu tố quan trọng để tạo niềm tin, giúp người nuôi mạnh dạn đầu tư lâu dài và phát triển theo hướng bền vững. Bài toán về giá trong ngành thủy sản không chỉ là vấn đề giữa doanh nghiệp và nhà bán lẻ, mà là bức tranh liên kết giữa người nuôi, doanh nghiệp, thị trường và chính sách. Muốn ngành phát triển bền vững, cần có sự công bằng trong chia sẻ lợi nhuận và trách nhiệm giữa các bên tham gia.