Làm sao để phân biệt được ốc bươu vàng và ốc bươu đen?

Ốc bươu vàng và ốc bươu đen là hai loài thường xuyên được nhắc tới. Tuy nhiên, đây là hai loại ốc hoàn toàn khác nhau cả về sinh học, tác động đến môi trường và giá trị kinh tế. Việc phân biệt đúng giữa hai loài ốc này là vô cùng quan trọng đối với bà con nông dân, tránh những hậu quả đáng tiếc như thả nhầm ốc bươu vàng vào ao nuôi hoặc ruộng lúa.

Giới thiệu sơ lược về ốc bươu vàng và ốc bươu đen

Ốc bươu vàng (Pomacea canaliculata) là loài ngoại lai, có nguồn gốc từ Nam Mỹ, được đưa vào Việt Nam từ những năm 1980 với mục đích làm thực phẩm và nuôi làm cảnh. Tuy nhiên, sau một thời gian, chúng phát triển mạnh, thoát ra ngoài tự nhiên và trở thành sinh vật gây hại nghiêm trọng cho lúa và các loại cây trồng nước. Ốc bươu vàng hiện được xếp vào danh sách sinh vật ngoại lai xâm hại.

Ốc bươu đen (Pila polita) là loài ốc bản địa, sinh sống tự nhiên lâu đời ở các ao hồ, ruộng nước tại Việt Nam. Đây là loài ốc có giá trị kinh tế cao, thường được bà con khai thác hoặc nuôi để làm thực phẩm vì thịt ngon, dai, giá thành cao và ít gây hại đến môi trường.

Cách phân biệt ốc bươu vàng và ốc bươu đen

Để phân biệt hai loài ốc này, bà con có thể dựa vào một số đặc điểm sau:

Màu sắc và hình dạng vỏ 

Ốc bươu vàng:

Vỏ có màu vàng nhạt đến vàng tươi, đôi khi ánh cam.

Vỏ có các rãnh sâu và xoắn rõ rệt. 

Lớp vỏ mỏng hơn ốc bươu đen, dễ vỡ hơn.

Mặt trong vỏ (miệng vỏ) có màu sáng bóng, đôi khi có ánh tím hoặc hồng.

Ốc bươu đen: 

Vỏ thường có màu nâu sẫm đến đen, đôi khi hơi xanh rêu.

Vỏ dày, chắc chắn, ít rãnh hoặc gần như không có rãnh sâu như ốc bươu vàng.

Mặt trong của vỏ có màu sẫm, không bóng sáng như ốc bươu vàng.

Kích thước và trọng lượng

Ốc bươu vàng thường lớn nhanh, có thể đạt trọng lượng 80–120g/con khi trưởng thành.

Ốc bươu đen tăng trưởng chậm hơn, trọng lượng thường nhỏ hơn (50–90g/con), tuy nhiên thịt săn chắc và ngon hơn.

Nắp vỏ (nắp đậy miệng ốc)

Ốc bươu vàng:

Nắp vỏ có màu sừng nhạt, mỏng, trong suốt.

Khi khô lại rất dễ gãy.

Ốc bươu đen:

Nắp vỏ có màu nâu sẫm đến đen, dày, cứng.

Bề mặt nắp thường có lớp sừng bóng, khó gãy hơn nhiều.

Trứng ốc

Đây là đặc điểm quan trọng, nhất là khi cần kiểm tra xem trong môi trường nuôi có ốc bươu vàng hay không.

Trứng ốc bươu vàng:

Đẻ trên cạn, thành từng chùm, màu hồng tươi hoặc hồng đậm.

Mỗi chùm có thể chứa từ vài chục đến vài trăm trứng.

Rất dễ quan sát vào buổi sáng trên cọc tre, bờ ao, bờ ruộng.

Ốc bươu đen:

Đẻ trong nước, bám ở lá cây, bùn hoặc thực vật thủy sinh.

Trứng màu trắng đục đến hơi kem, ít khi thấy rõ như trứng ốc bươu vàng.

Mỗi chùm trứng nhỏ hơn, ít trứng hơn.

Tác động của từng loài

Ốc bươu vàng – Mối họa cho nông nghiệp

Ốc bươu vàng có sức ăn mạnh, thường xuyên phá hoại lúa non và cây trồng dưới nước. Một con ốc có thể ăn hại hàng chục cây lúa mỗi ngày. Nếu không kiểm soát, chúng có thể làm thiệt hại nặng nề cho sản xuất nông nghiệp.

Ngoài ra, chúng sinh sản nhanh, mỗi năm đẻ hàng nghìn trứng, thích nghi tốt với nhiều môi trường, rất khó diệt trừ hoàn toàn.

Ốc bươu đen – Giá trị kinh tế cao

Ngược lại, ốc bươu đen không phá hoại mùa màng, thường sống ở tầng đáy và ăn mùn bã hữu cơ. Chúng còn có giá trị trong nuôi trồng thủy sản vì:

Là nguồn thực phẩm có giá trị dinh dưỡng cao.

Được ưa chuộng trong các món ăn đặc sản như ốc hấp sả, ốc xào chuối đậu, bún ốc, v.v.

Dễ nuôi, ít bệnh, ít tốn công chăm sóc.

Lưu ý khi mua giống ốc bươu đen

Hiện nay, do hình dáng khá giống nhau ở giai đoạn nhỏ, nhiều nơi bán giống ốc bươu đen nhưng thực chất là ốc bươu vàng. Điều này gây nguy hiểm nếu người nuôi không kiểm tra kỹ, có thể khiến hệ sinh thái ao nuôi bị phá hủy.

Một số lời khuyên khi chọn giống ốc bươu đen:

Mua từ những cơ sở uy tín, có giấy tờ rõ ràng.

Quan sát kỹ đặc điểm vỏ, nắp, màu sắc và kích thước.

Tránh mua ốc có vỏ mỏng, màu sáng hoặc nắp vỏ nhạt.

Kiểm tra xem có trứng ốc màu hồng trên tường, bờ ao – dấu hiệu của ốc bươu vàng.

Việc phân biệt rõ giữa ốc bươu vàng và ốc bươu đen không chỉ giúp bà con tránh được thiệt hại trong nuôi trồng mà còn góp phần bảo vệ môi trường và đa dạng sinh học. Ốc bươu vàng là sinh vật ngoại lai xâm hại, trong khi ốc bươu đen là nguồn lợi tự nhiên cần được bảo tồn và phát triển đúng cách.