Nuôi rạm thương phẩm – Hướng đi mới đầy tiềm năng

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và dịch bệnh thủy sản ngày càng phức tạp, người nuôi tôm, cua ở miền Tây đang tìm kiếm những đối tượng nuôi mới có sức đề kháng cao, ít rủi ro, chi phí thấp nhưng vẫn đảm bảo đầu ra. Con rạm, với tập tính sinh sống tự nhiên khỏe mạnh, ăn tạp, khả năng thích nghi tốt với môi trường nước lợ, đã và đang được một số địa phương thử nghiệm nuôi thương phẩm theo hướng bền vững.

Điều kiện nuôi và mô hình thực tế

Rạm có thể nuôi trong ao đất, đìa ven rừng ngập mặn hoặc tận dụng các vùng nước lợ đã từng nuôi tôm/cua trước đó. Ao nuôi lý tưởng có độ mặn từ 5 – 15‰, đáy ao bùn mềm, có nhiều mùn hữu cơ và thức ăn tự nhiên. Một số mô hình thử nghiệm cho thấy rạm phát triển tốt trong điều kiện nuôi quảng canh cải tiến, không cần cho ăn công nghiệp, chỉ cần thả thêm bèo tây, cỏ mục hoặc tận dụng phế phẩm nông nghiệp để tăng sinh khối thức ăn. 

Một số nông dân ở huyện Đầm Dơi (Cà Mau) và Vĩnh Châu (Sóc Trăng) đã thử nghiệm nuôi rạm kết hợp với cua hoặc cá rô phi, tận dụng tầng đáy và tầng giữa của ao để tối ưu hóa không gian. Rạm không cạnh tranh mạnh với các đối tượng khác, lại góp phần làm sạch môi trường ao nuôi nhờ khả năng ăn mùn bã hữu cơ, từ đó giúp giảm chi phí xử lý nước và giảm rủi ro dịch bệnh.

Nhân giống và thả nuôi

Hiện nay, nguồn rạm giống chủ yếu vẫn phụ thuộc vào khai thác tự nhiên, thông qua đánh bắt rạm cái mang trứng rồi ươm dưỡng để ấu trùng phát triển. Tuy nhiên, một số viện nghiên cứu thủy sản ở Đồng bằng sông Cửu Long đang bắt đầu khảo sát quy trình sinh sản nhân tạo rạm, với mục tiêu cung cấp giống ổn định, chủ động cho sản xuất thương phẩm.

Rạm thường đạt trọng lượng thương phẩm sau 3 – 4 tháng nuôi, với kích cỡ trung bình khoảng 20 – 30 con/kg. Mùa nuôi tốt nhất bắt đầu từ đầu mùa mưa (tháng 4 – 5 dương lịch), khi nguồn thức ăn tự nhiên dồi dào và điều kiện thủy lý ổn định. Tỷ lệ sống đạt từ 60 – 70% trong điều kiện nuôi bán tự nhiên, ít dịch bệnh. 

Đầu ra và thị trường tiêu thụ

Dù chưa phổ biến như tôm hay cua, nhưng rạm lại có thị trường tiêu thụ khá ổn định, nhất là tại các chợ truyền thống, quán ăn dân dã và thị trường xuất khẩu tiểu ngạch. Rạm cái, rạm lột và rạm mang trứng thường được thu mua với giá cao, từ 70.000 – 100.000 đồng/kg, cao hơn rạm đực thông thường.

Ngoài ra, rạm còn được sơ chế thành sản phẩm khô, rạm muối hoặc mắm rạm – những đặc sản địa phương đang được nhiều du khách ưa chuộng. Đây là tiền đề để các hợp tác xã hoặc cơ sở chế biến nông sản có thể phát triển chuỗi giá trị từ rạm, nâng cao thu nhập cho nông hộ.

Thách thức và định hướng phát triển

Mặc dù tiềm năng lớn, nhưng nuôi rạm thương phẩm vẫn còn nhiều thách thức, nhất là về con giống, kỹ thuật nuôi chưa chuẩn hóa, cũng như đầu ra chưa được quy hoạch bài bản. Việc đầu tư nghiên cứu chọn lọc giống, xây dựng mô hình nuôi thích hợp với từng vùng sinh thái và tạo liên kết chuỗi từ sản xuất đến tiêu thụ sẽ là yếu tố then chốt giúp nghề nuôi rạm phát triển theo hướng chuyên nghiệp.

Thêm vào đó, cần sự vào cuộc của các cơ quan quản lý, viện nghiên cứu, doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu để hình thành chuỗi giá trị rạm bền vững. Nếu được hỗ trợ đúng mức, con rạm hoàn toàn có thể trở thành đối tượng nuôi thay thế hoặc bổ sung trong các mô hình đa canh, giảm phụ thuộc vào tôm và cua, giúp người dân ổn định sinh kế trước những biến động thị trường và thời tiết cực đoan.

Từ loài thủy sản bình dân trong bữa cơm quê, con rạm miền Tây đang dần được nhìn nhận như một đối tượng có giá trị kinh tế – sinh thái mới mẻ, bền vững và phù hợp với điều kiện sản xuất thực tế ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Việc phát triển mô hình nuôi rạm thương phẩm không chỉ mở ra hướng đi mới cho người nuôi thủy sản nhỏ lẻ mà còn góp phần đa dạng hóa sản phẩm, giữ gìn nét văn hóa bản địa đặc sắc của miền Tây sông nước.