Sụp tảo khi trời mưa lớn kéo dài: Hiểm họa thầm lặng

Một trong những hiện tượng đáng lo ngại, thường xảy ra trong mùa mưa, là hiện tượng sụp tảo – một sự thay đổi sinh học đột ngột trong ao nuôi có thể dẫn đến suy giảm chất lượng nước, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và năng suất của vật nuôi.

Vậy sụp tảo là gì? Vì sao mưa lớn kéo dài lại dễ gây ra hiện tượng này? Và người nuôi cần phải làm gì để ứng phó và phòng tránh? Bài viết dưới đây sẽ làm rõ những vấn đề đó.

Sụp tảo là gì?

Hiểu đơn giản, sụp tảo là hiện tượng tảo trong ao nuôi chết đồng loạt trong thời gian ngắn, dẫn đến màu nước thay đổi đột ngột, thường là từ xanh rêu hoặc xanh nõn chuối chuyển sang nhạt, đục hoặc màu trắng sữa. Đây là một hiện tượng sinh học nguy hiểm vì tảo đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp oxy, hấp thụ khí độc và cân bằng hệ sinh thái nước. Khi tảo chết, chuỗi cân bằng sinh học này bị phá vỡ, tạo ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng.

Vì sao mưa lớn kéo dài dễ gây sụp tảo?

Mưa lớn kéo dài, đặc biệt vào đầu hoặc giữa mùa mưa, là thời điểm dễ gây ra hiện tượng sụp tảo nhất. Nguyên nhân chính gồm:

Sự thay đổi đột ngột về độ mặn và pH

Nước mưa có độ pH thấp (khoảng 5–5,5) và không chứa muối, khi trút xuống ao nuôi sẽ làm giảm nhanh độ mặn và pH của nước ao, gây sốc cho hệ tảo. Một số loài tảo nhạy cảm với sự thay đổi này sẽ chết hàng loạt, đặc biệt là các loài tảo silic, tảo lam hoặc tảo khuê.

Giảm ánh sáng

Trời mưa nhiều ngày khiến ánh sáng mặt trời bị hạn chế, giảm khả năng quang hợp của tảo. Trong khi đó, hoạt động hô hấp của tảo và vi sinh vật vẫn diễn ra, làm lượng oxy hòa tan giảm mạnh, đặc biệt vào ban đêm. Điều này không chỉ gây thiếu oxy cho tôm mà còn khiến tảo chết do mất cân bằng sinh học.

Sự tích tụ chất hữu cơ và khí độc

Mưa cuốn theo chất hữu cơ từ bờ ao, bụi bẩn, xác tảo chết lắng xuống đáy ao tạo điều kiện cho quá trình phân hủy kỵ khí, sinh ra các khí độc như H₂S, NH₃, làm tảo bị ức chế phát triển, thậm chí chết hàng loạt.

Sự mất cân bằng dinh dưỡng

Mưa làm loãng nước ao, dẫn đến thiếu hụt các vi khoáng cần thiết như silic, sắt, magie – các nguyên tố rất quan trọng cho sự sinh trưởng và quang hợp của tảo. Điều này góp phần làm tảo yếu và dễ chết hơn.

Dấu hiệu nhận biết sụp tảo

Người nuôi có thể quan sát một số dấu hiệu sớm để phát hiện sụp tảo:

Màu nước thay đổi nhanh chóng, thường từ xanh sang trắng sữa, xám đục hoặc vàng nhạt.

Nước có mùi tanh, chua, hoặc mùi bùn đáy bốc lên nặng.

Tôm nổi đầu, bơi lờ đờ hoặc chết rải rác vào sáng sớm.

Đo DO (oxy hòa tan) vào sáng sớm cho kết quả thấp, thậm chí dưới 2 mg/L.

Tảo không còn xuất hiện dưới kính hiển vi hoặc mật độ giảm đột ngột so với ngày trước đó.

Tác động của sụp tảo đối với ao nuôi

Hậu quả của sụp tảo có thể rất nghiêm trọng:

Thiếu oxy trầm trọng, đặc biệt vào sáng sớm – nguyên nhân hàng đầu gây chết tôm hàng loạt.

Tăng khí độc, do tảo chết lắng đáy bị phân hủy: NH₃, H₂S, NO₂ tăng nhanh.

Mất cân bằng hệ vi sinh, tạo điều kiện cho vi khuẩn gây bệnh phát triển.

Suy giảm miễn dịch của tôm, dễ dẫn đến bùng phát các bệnh như EMS, phân trắng, đốm trắng,…

Biện pháp phòng ngừa sụp tảo trong mùa mưa

Để hạn chế nguy cơ sụp tảo trong mùa mưa, người nuôi nên chủ động thực hiện một số biện pháp sau:

Theo dõi màu nước và mật độ tảo thường xuyên

Dùng kính hiển vi để định kỳ kiểm tra mật độ và chủng loại tảo. Tránh để tảo phát triển quá mức (>1 triệu tế bào/mL) vì khi đó nguy cơ sụp tảo rất cao.

Ổn định độ mặn và pH

Sau mưa lớn, nên bổ sung nước muối hoặc soda (NaHCO₃) để duy trì pH ổn định trong khoảng 7.8–8.2. Tránh để pH dao động quá 0.5 đơn vị/ngày.

Tăng cường oxy đáy và diệt khuẩn hữu cơ

Chạy quạt nước hoặc sục khí liên tục, nhất là sau cơn mưa lớn. Có thể dùng vôi dolomite, vôi sống hoặc men vi sinh xử lý đáy để hạn chế phát sinh khí độc.

Bổ sung vi khoáng và chất kích thích tảo

Dùng các sản phẩm chứa silic, magie, sắt để giúp tảo phục hồi sau mưa. Nếu màu nước nhạt dần, có thể sử dụng chế phẩm gây màu an toàn (như mật đường, phân DAP liều thấp).

Sử dụng chế phẩm sinh học định kỳ

Tăng cường hệ vi sinh có lợi trong ao giúp cạnh tranh với vi khuẩn gây bệnh, ổn định hệ sinh thái nước.

Sụp tảo là hiện tượng không hiếm gặp trong mùa mưa, nhưng nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, hậu quả có thể rất nặng nề. Do đó, người nuôi cần nắm rõ cơ chế, biểu hiện và biện pháp phòng tránh hiện tượng này. Chủ động quan sát, kiểm soát chất lượng nước và chăm sóc ao đúng kỹ thuật chính là chìa khóa để bảo vệ thành công vụ nuôi trong mùa mưa.