Thiệt hại đến 500 triệu USD nếu thuỷ sản Việt Nam bị áp “thẻ đỏ”

Dự kiến vào tháng 10 năm 2023, Đoàn thanh tra của Ủy ban châu Âu (EC) sẽ tiến hành đánh giá lần thứ 4 về việc thực hiện biện pháp chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không tuân thủ quy định (IUU) tại Việt Nam.

Cuộc kiểm tra này quyết định liệu Việt Nam có thể bị gỡ bỏ "thẻ vàng" sau 6 năm kể từ khi bị cảnh báo hay không. Tuy nhiên nếu Việt Nam bị áp "thẻ đỏ", thiệt hại cho xuất khẩu thủy sản sang EU có thể lên tới 518 triệu USD.

Thông tin được đưa ra tại hội nghị trực tuyến của Ban Chỉ đạo quốc gia về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU) đối với 28 tỉnh và thành phố ven biển.

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam, thẻ vàng IUU của EC đã gây ra thiệt hại lớn đến cho nước ta, sản lượng thuỷ sản xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường châu Âu liên tục giảm từ năm 2017. Sau 2 năm chịu tác động từ thẻ vàng, kim ngạch xuất khẩu thủy sản sang thị trường EU giảm 12%, tức là mất đi 183,5 triệu USD.

Tình trạng giảm này tiếp tục kéo dài đến năm 2020, đặc biệt do tác động của đại dịch Covid-19. Xuất khẩu thủy sản sang thị trường EU giảm 5,7% so với năm 2019 chỉ còn 959 triệu USD.

Vào năm 2022, tỷ trọng xuất khẩu thủy sản từ Việt Nam sang thị trường EU giảm còn 9,4% sau 5 năm. Trong thời gian này, EU từ vị trí thứ 2 xuống thứ 4 trong danh sách các thị trường lớn nhập khẩu thủy sản Việt Nam (đứng sau Mỹ, Nhật Bản và Trung Quốc).

Trong tương lai, nếu tình trạng thẻ đỏ kéo dài từ 2 đến 3 năm, toàn bộ ngành thuỷ sản Việt Nam sẽ bị tác động tiêu cực nặng nề. Cụ thể, ngành khai thác và chế biến hải sản dự kiến giảm ít nhất 30%, ảnh hưởng to lớn đến tỷ trọng xuất khẩu cũng như công ăn việc làm của hàng triệu công nhân.

“Không chỉ thị phần thuỷ sản Việt trên thị trường Quốc tế bị ảnh hưởng, thẻ đỏ còn tác động đáng kể đến hoạt động của 60 nhà máy lớn tại Việt Nam chuyên xuất khẩu sang thị trường EU và hàng trăm ngư dân làm ăn chân chính, thậm chí ảnh hưởng đến hình ảnh nỗ lực xây dựng nghề cá hiện đại của quốc gia. Hiện nay, một số quốc gia khác như Mỹ và Nhật Bản đã áp dụng các quy định tương tự về chống IUU và có thể áp dụng biện pháp tương tự đối với sản phẩm hải sản xuất khẩu của Việt Nam” theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho hay.

Lãnh đạo Cục Kiểm ngư yêu cầu các doanh nghiệp là thành viên của VASEP tiếp tục đồng hành cùng Chính phủ thực hiện các quy định về IUU, không thu mua, chế biến, xuất khẩu các sản phẩm thủy sản vi phạm quy định IUU.

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN&PTNT), đoàn thanh tra của EC dự kiến sẽ tiến hành kiểm tra lần thứ 4 tại Việt Nam vào tháng 10. Điều này cũng đồng nghĩa với việc EC sẽ xem xét việc gỡ bỏ cảnh báo đối với ngành thủy sản khai thác tại Việt Nam. Tuy nhiên, còn rất nhiều công việc phải được hoàn thiện trong thời gian này.

Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến đã nhấn mạnh rằng, từ nay đến tháng 10, trước khi Đoàn Thanh tra của EC đến kiểm tra lần thứ 4 về IUU, cần phải hoàn thiện đầy đủ hai văn bản quy phạm pháp luật, đó là Nghị định số 26 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Thủy sản và Nghị định số 42 của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản.

Bên cạnh đó, cần có thông tin cụ thể từ 28 tỉnh và thành phố về việc lắp đặt và ngắt kết nối thiết bị VMS, từ đó có các biện pháp mạnh mẽ để xử lý các cá nhân và tổ chức vi phạm.

Lãnh đạo Bộ NN&PTNT cũng yêu cầu các địa phương thực hiện nghiêm túc công tác xác nhận, chứng nhận và truy xuất nguồn gốc của thủy sản được khai thác, và nghiêm cấm mọi hành vi hợp thức hóa hồ sơ đối với các lô hàng xuất khẩu, đặc biệt là việc chấm dứt tình trạng tàu cá Việt Nam vi phạm tại vùng biển nước ngoài.

Bộ Công an khẩn trương điều tra hồ sơ, truy tố các vụ môi giới, móc nối đưa tàu cá Việt Nam đi khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài.

“Chúng ta cần phải nghiêm túc xử lý, để khi EC sang kiểm tra họ thấy rằng Việt Nam đã cầu thị, thực sự hành động”, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh.

Tuy nhiên, phó thủ tướng đánh giá sự quyết liệt chưa đồng đều tại một số địa phương trên địa bàn cả nước, có những địa phương quản lý như Cà Mau, nhưng cũng còn địa phương chưa quyết tâm trong việc xử lý các khuyến nghị của EC.