Việt Nam dẫn đầu thế giới nghiên cứu sinh sản thành công giống cá cam

Việt Nam vừa làm nên kỳ tích khiến cả thế giới ngỡ ngàng: lần đầu tiên, Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản I đã thành công trong việc sản xuất giống cá cam – loài cá “vàng” được săn đón ở Nhật Bản, Hàn Quốc và châu Âu. Trong khi các cường quốc như Nhật Bản, Trung Quốc vẫn còn chật vật, Việt Nam đã tiên phong mở ra cơ hội lớn cho bà con ngư dân, hứa hẹn mang về nguồn thu hàng triệu đồng mỗi kg cá.

Hành trình chinh phục giống cá cam vượt qua Nhật Bản và Trung Quốc

Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản I, thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đã làm nên kỳ tích khi trở thành đơn vị đầu tiên trên thế giới sản xuất thành công giống cá cam (Seriola dumerili). Theo PGS.TS Đặng Thị Lụa, Viện trưởng Viện, hành trình bắt đầu từ việc thu thập và gây dựng đàn cá cam bố mẹ từ tự nhiên, với trọng lượng trung bình 10kg/con và độ tuổi 5-6 năm. Đây là bước đi quan trọng để đảm bảo nguồn giống chất lượng cao.

Tháng 4/2025, viện tiến hành thử nghiệm sinh sản nhân tạo lần đầu tiên và đạt kết quả đáng kinh ngạc: thu được khoảng 3 triệu trứng, với tỷ lệ thụ tinh trên 90%. Để tối ưu hóa quá trình, các nhà khoa học đã thử nghiệm ấp trứng và ương cá trong hai môi trường khác nhau: bể xi măng và ao đất. Kết quả cho thấy, ấp trong ao giúp trứng nở sớm hơn 6-8 tiếng so với trong bể, dù tỷ lệ nở trứng chỉ đạt hơn 30%. Nguyên nhân tỷ lệ nở thấp đang được tiếp tục nghiên cứu để cải thiện.

Điểm nhấn quan trọng là đàn cá cam 23 ngày tuổi đã bắt đầu ăn thức ăn công nghiệp từ ngày thứ 18, đánh dấu bước tiến lớn trong khâu chuyển đổi thức ăn – một kỹ thuật then chốt mà nhiều nước chưa vượt qua được. Trong khi Nhật Bản và Trung Quốc gặp khó khăn do khí hậu lạnh ảnh hưởng đến tỷ lệ thụ tinh và sự phát triển của phôi, Việt Nam đã tận dụng lợi thế vùng biển nước ấm để tạo ra bước đột phá. Thành công này không chỉ là niềm tự hào mà còn khẳng định năng lực nghiên cứu vượt trội của Việt Nam trong lĩnh vực thủy sản.

Quá trình nghiên cứu và bí quyết sản xuất giống cá cam thành công

Sản xuất giống cá cam là một bài toán khó, ngay cả với các cường quốc thủy sản như Nhật Bản và Trung Quốc. Theo PGS.TS Đặng Thị Lụa, nguyên nhân chính khiến các nước này chưa thành công là do khí hậu lạnh làm giảm tỷ lệ thụ tinh và phát triển của phôi, cùng với nguồn thức ăn không phù hợp cho giai đoạn ấu trùng, dẫn đến tỷ lệ sống của cá con quá thấp. Việt Nam đã vượt qua những thách thức này nhờ vào các bí quyết sau:

Chọn giống bố mẹ chất lượng: Viện đã chọn lọc kỹ lưỡng cá cam bố mẹ từ tự nhiên, đảm bảo sức khỏe và độ tuổi phù hợp (5-6 năm) để sinh sản. Điều này giúp tạo ra số lượng trứng lớn với tỷ lệ thụ tinh cao.

Thử nghiệm đa môi trường: Việc ấp trứng và ương cá trong cả bể và ao đã giúp các nhà khoa học so sánh và tìm ra điều kiện tối ưu. Nuôi trong ao cho thấy tỷ lệ sống và sinh trưởng tốt hơn, đặc biệt là trong việc chuyển đổi sang thức ăn công nghiệp.

Đột phá trong chuyển đổi thức ăn: Cá cam bắt đầu ăn thức ăn công nghiệp từ ngày thứ 18, mở ra cơ hội lớn để sản xuất giống quy mô lớn. Đây là bước ngoặt kỹ thuật mà nhiều quốc gia khác chưa đạt được.

Hiện tại, đàn cá cam được tiếp tục ương để trở thành cá giống, sẵn sàng cho các thử nghiệm nuôi thương phẩm. Thành công này không chỉ là bước tiến kỹ thuật mà còn là nền tảng để Việt Nam xây dựng mô hình nuôi biển công nghiệp, giảm phụ thuộc vào nguồn giống tự nhiên ngày càng cạn kiệt.

Cá cam – Viên ngọc quý của biển cả

Cá cam, hay còn gọi là cá cam sọc, cá cu, là loài cá ăn thịt có giá trị thương phẩm lên đến 1 triệu đồng/kg. Với thịt chắc, béo, ngọt và thơm, cá cam là nguyên liệu lý tưởng cho sashimi và sushi tại các nhà hàng sang trọng ở Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ và châu Âu. Nhật Bản hiện dẫn đầu thế giới về nuôi cá cam, với sản lượng 150.000 tấn/năm, chiếm hơn 90% sản lượng toàn cầu và đóng góp hơn 50% tổng sản lượng thủy sản nuôi biển của nước này.

Ở Việt Nam, cá cam là loài bản địa, từng được nuôi thử nghiệm từ năm 1991 tại bãi Nam, bán đảo Sơn Trà, Đà Nẵng. Tuy nhiên, do phụ thuộc vào giống tự nhiên, mô hình nuôi không ổn định. Với thành công trong sản xuất giống nhân tạo, Việt Nam giờ đây có cơ hội xây dựng ngành nuôi cá cam quy mô lớn. Loài cá này có tốc độ sinh trưởng nhanh, đạt 3kg trong 18 tháng, và đặc biệt phù hợp với nuôi lồng xa bờ, giúp giảm áp lực lên vùng biển ven bờ.

Cá cam hứa hẹn mang lại nguồn thu “khủng” cho bà con ngư dân và doanh nghiệp, đặc biệt khi nhu cầu từ các thị trường quốc tế đang tăng cao. Với giá trị kinh tế cao và tiềm năng xuất khẩu lớn, cá cam có thể trở thành mặt hàng chủ lực, đưa Việt Nam vươn xa trên bản đồ thủy sản thế giới.

Triển vọng phát triển nuôi cá cam tại Việt Nam

Để biến cá cam thành ngôi sao của ngành thủy sản, PGS.TS Đặng Thị Lụa đề xuất một số hướng đi cụ thể:

Hoàn thiện kỹ thuật sản xuất giống: Tiếp tục nghiên cứu để nâng cao tỷ lệ nở trứng và sống sót của cá con, tối ưu hóa các điều kiện môi trường và thức ăn.

Phát triển thức ăn chuyên biệt: Xây dựng công thức thức ăn công nghiệp giúp rút ngắn thời gian nuôi và giảm chi phí, từ đó tăng hiệu quả kinh tế.

Xây dựng mô hình nuôi thương phẩm: Triển khai các dự án nuôi cá cam quy mô hàng hóa, hướng tới xuất khẩu, với sự tham gia của các doanh nghiệp và hợp tác xã ngư dân.

Mở rộng thị trường tiêu thụ: Đẩy mạnh quảng bá cá cam Việt Nam tại các thị trường khó tính như Nhật Bản, Hàn Quốc và châu Âu, đồng thời xây dựng thị trường nội địa.

Ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư, khẳng định ngành sẽ tiếp tục đầu tư vào các chương trình nghiên cứu dài hạn, tập trung vào chọn tạo giống kháng bệnh, thích ứng biến đổi khí hậu, và phát triển công nghệ nuôi biển công nghiệp. Ngoài cá cam, các loài như cá nhụ bốn râu, tôm nước lợ và cá tra cũng sẽ được chú trọng để tạo sự phát triển bền vững.