Cà Mau quyết liệt bảo vệ nguồn lợi thủy sản, xử lý nghiêm vi phạm

Ngày 9‑6‑2025, Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau đã phát đi chỉ đạo khẩn cấp và toàn diện về tăng cường quản lý, bảo vệ nguồn lợi thủy sản trên địa bàn. Động thái này được đưa ra dù thời gian qua, qua nỗ lực của chính quyền và cộng đồng, nguồn lợi thủy sản đã có sự phục hồi rõ rệt, mang lại thu nhập cao hơn cho ngư dân. Tuy nhiên, tình trạng khai thác cá non, cá bố mẹ khi chưa đến thời gian sinh sản vẫn tiếp diễn, gây lo ngại về tác động lâu dài đến hệ sinh thái cũng như hiệu quả tái tạo nguồn lợi.

Tình hình và vấn đề nổi bật

Mặc dầu nhiều kết quả tích cực, nhưng “khai thác, mua bán, sử dụng cá non tự nhiên sinh sản vào đầu mùa mưa vẫn còn diễn ra” và “gây ảnh hưởng xấu đến công tác tái tạo nguồn lợi và bức xúc trong nhân dân” 

Việc này diễn ra nhất là vào giai đoạn giao mùa, khi cá bố mẹ chuẩn bị sinh sản, nếu vẫn bị khai thác, nguy cơ cạn kiệt nguồn cá giống càng hiện hữu.

Chỉ đạo sát sao từ Chủ tịch tỉnh

Chủ tịch UBND tỉnh đã yêu cầu:

Tuyên truyền, nâng cao nhận thức

– Sở NN‑MT chủ trì, phối hợp với các đơn vị đẩy mạnh tuyên truyền, kêu gọi người dân không khai thác, mua bán, sử dụng cá giống tự nhiên vào đầu mùa mưa. 

– Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch hỗ trợ thông tin, phản ánh quy định và hậu quả pháp lý khi vi phạm.

– Ban Tuyên giáo, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể xã hội cần phổ biến sâu rộng để tạo sự đồng thuận và trách nhiệm cộng đồng. 

Kiểm tra – kiểm soát – xử lý nghiêm

– Sở NN‑MT chỉ đạo lực lượng chuyên môn tăng tuần tra để phát hiện và xử lý hành vi vi phạm trong khai thác, mua bán, sử dụng thủy sản, đặc biệt là cá giống. 

– UBND các huyện, thành phố yêu cầu lực lượng chức năng và UBND xã thường xuyên giám sát, xử lý nghiêm cá nhân, tổ chức vi phạm. 

– Khuyến khích người dân tố giác các hành vi vi phạm và kiểm soát chặt khâu thu mua, vận chuyển, tiêu thụ thủy sản để loại bỏ nguồn hàng đen. 

Bước đi cụ thể: xử lý nghiêm hình sự, hành chính

Khởi tố hình sự: Trước đó, Công an tỉnh Cà Mau đã khởi tố một vụ án liên quan đến hành vi “hủy hoại nguồn lợi thủy sản”, bắt giữ hai vợ chồng dùng công cụ kích điện để đánh bắt cá trên Kênh 18, xử phạt hơn 364,5 triệu đồng, tịch thu 86 bộ kích điện trong năm 2025 

Xử lý vi phạm hành chính và thu hồi thiết bị: Theo báo cáo, Công an tỉnh và địa phương đã xử phạt hành chính 86 vụ, thu giữ và tiêu hủy nhiều công cụ kích điện, tổng số tiền phạt hơn 364 triệu đồng 

Chỉ thị cấp tỉnh: Tháng 2‑2024, Ban Thường vụ Tỉnh ủy ban hành Chỉ thị 17‑CT/TU tăng cường lãnh đạo trong việc ngăn chặn khai thác thủy sản hủy diệt, tạo hiệu ứng lan tỏa từ việc tổ chức tuyên truyền đến cam kết cộng đồng 

Đã có hơn 1.800 bộ dụng cụ điện bị người dân tự nguyện giao nộp, xử lý phạt hàng trăm triệu đồng, xây dựng tổ cộng đồng như Tổ đồng quản lý nguồn lợi thủy sản. 

Mô hình tổ chức cộng đồng và công nghệ giám sát

Tổ cộng đồng:

– Huyện Đầm Dơi thành lập 71 Tổ cộng đồng với 653 người, huyện U Minh đã xây dựng 4 tổ với 258 thành viên, huyện Ngọc Hiển phát triển điểm điểm quản lý tập trung. Cam kết tháo dỡ ngư cụ hủy diệt từ 1.580 ngư dân. 

– Qua đó, người dân trở thành “mắt thần”, giám sát lẫn nhau và tăng trách nhiệm bảo vệ nguồn sống chung.

Ứng dụng công nghệ:

– Tỉnh triển khai thiết bị cắt cáp kết hợp chà dây để ngăn chặn tàu lưới kéo trái phép gần bờ.

– Đồng thời, khởi động các dự án như khu bảo tồn cá bản địa, thả bổ sung thủy sản quý hiếm nhằm tái tạo ổn định hệ sinh thái.

Rào cản và cần giải pháp khu vực rộng hơn

Đối mặt với tình trạng người dân từ các tỉnh giáp ranh như Bạc Liêu, Kiên Giang vẫn sang tận Cà Mau khai thác trái phép, khiến công tác kiểm soát không thể “đóng khép biên giới huyện, tỉnh”. Cần có cơ chế liên kết vùng để đảm bảo hiệu quả dài lâu 

Bổ sung tập quán pháp luật quốc gia – so sánh chung

Khung pháp lý nghiêm khắc:

– Luật Thủy sản 2017 nghiêm cấm khai thác bằng chất độc, chất nổ, điện 

– Nghị định 38/2024 quy định phạt tiền từ 3 tr – 40 tr đồng cá nhân, tổ chức tới 80 tr và tịch thu, tước quyền sử dụng ngư cụ 

– Hình sự hóa hành vi hủy hoại nguồn lợi; cá nhân có thể bị phạt đến 1 tỉ và phạt tù từ 6 tháng – 10 năm; tổ chức thương mại bị phạt đến 5 tỉ 

Kinh nghiệm địa phương và quốc gia:

– Ở Đồng Nai, vụ “đổ thuốc trừ sâu bắt tôm” năm 2024 nhận được phản ứng mạnh từ các cơ quan trong nước; khiến phạm pháp bị xử lý nghiêm và cộng đồng tham gia giám sát nâng cao 

– Chính phủ cũng từng phát động các chiến dịch toàn quốc như Chỉ thị 32 chống khai thác IUU, nhằm gỡ “thẻ vàng EC” 

Khuyến nghị hoàn thiện và hướng đi về lâu dài

Mở rộng hợp tác vùng: Liên kết Cà Mau với các tỉnh Bạc Liêu, Kiên Giang, Soc Trang cùng triển khai tuần tra, trao đổi thông tin để tránh “đá nóng” vi phạm qua ranh giới.

Xây dựng trung tâm điều phối kỹ thuật: Lắp đặt thêm thiết bị giám sát kỹ thuật như camera cảm biến, AIS, tăng khả năng phản ứng.

Phát triển nguồn thủy sản bền vững: Đẩy mạnh nuôi trồng thủy sản gắn với giám sát chất lượng; xây dựng khu bảo tồn kết hợp và thả cá giống bản địa.

Mặt trận cộng đồng mạnh mẽ hơn: Đào tạo tổ cộng đồng, người dân để chủ động phát hiện, phản ánh. Khen thưởng người tố giác, xử lý minh bạch để tạo hiệu quả răn đe.

Tuyên truyền sâu rộng và giáo dục: Phối hợp cơ quan báo chí, truyền thông xã hội để nâng cao quyền bền vững nguồn sống, không vì lợi ích trước mắt mà đánh đổi sinh kế lâu dài.

Việc bảo vệ nguồn lợi thủy sản là trách nhiệm chung của cả hệ thống chính trị và mỗi người dân; vừa là nhu cầu sinh kế, vừa là bảo tồn đa dạng sinh học, giữ nét văn hóa, bản sắc cộng đồng ven biển. Cà Mau đang đi đúng hướng khi áp dụng đồng bộ biện pháp từ pháp lý, công nghệ đến cộng đồng, nhưng để hiệu quả thực sự bền vững, cần duy trì lâu dài, áp dụng liên vùng và hướng đến phát triển cân bằng giữa khai thác – bảo tồn.