Mùa khai thác rong mơ ở Quảng Ngãi: Lộc vàng từ biển cả

Mỗi năm, khi nắng bắt đầu gắt và biển lặng hơn vào đầu mùa hè, người dân ven biển Quảng Ngãi lại tất bật bước vào mùa khai thác rong mơ – một loài rong biển quý, có giá trị cao về mặt kinh tế và sinh thái. Không chỉ mang lại nguồn thu đáng kể cho ngư dân, rong mơ còn được xem là biểu tượng của sinh kế bền vững gắn với vùng ven biển miền Trung.

Rong mơ (Sargassum spp.) là loài rong nâu phân bố phổ biến ở các rạn đá ngầm vùng triều. Tại Quảng Ngãi, rong mơ mọc dày thành từng rặng lớn dưới đáy biển, chủ yếu ở các xã ven biển thuộc huyện Bình Sơn như Bình Hải, Bình Châu, Bình Thuận và Bình Trị. Nơi đây có thềm đá tự nhiên rộng, độ sâu nước phù hợp và nước biển trong, là môi trường lý tưởng để rong mơ sinh trưởng mạnh. Trong đó, Gành Yến (Bình Hải), Hòn Nhàn và Gành Cả (Bình Châu) là những điểm nổi bật về sản lượng và cảnh quan. Người dân địa phương bắt đầu khai thác từ đầu tháng 6, khi rong trưởng thành và đạt hàm lượng dinh dưỡng cao nhất. Mùa vụ thường kéo dài đến khoảng đầu tháng 8, tùy theo điều kiện thời tiết.

Rong mơ được khai thác bằng cả phương pháp truyền thống lẫn hiện đại. Ngư dân sử dụng thuyền thúng, bè nổi hoặc tàu nhỏ để tiếp cận các rạn đá. Tùy theo độ sâu, họ có thể dùng bình khí để lặn xuống cắt rong hoặc vớt trực tiếp các đám rong nổi gần mặt nước. Một số hộ kết hợp sào tre và vợt lớn để gom rong thành cụm trước khi đưa lên bè. Sau khi khai thác, rong được mang vào bờ giũ sạch cát và phơi khô tự nhiên trên các sân xi măng hoặc nền đá.

Theo kinh nghiệm của ngư dân, để sản xuất được 1 tạ rong mơ khô, cần khoảng 2,5 đến 3 tạ rong tươi. Mỗi ngày một hộ gia đình có thể thu được từ 150 đến 200 kg rong khô, tùy thuộc vào công cụ, vị trí khai thác và thời tiết. Giá rong mơ khô năm nay dao động từ 6.000 đến 8.000 đồng/kg, có thời điểm tăng lên đến 10.000 đồng/kg. Nhờ đó, trung bình mỗi hộ có thể kiếm được từ 1 đến 1,5 triệu đồng mỗi ngày trong mùa vụ. Đối với nhiều gia đình không còn đánh bắt xa bờ, rong mơ là một nguồn thu ổn định, ít rủi ro, lại có thể tận dụng được nguồn nhân lực tại chỗ như người già, phụ nữ và thanh niên.

Không chỉ mang lại giá trị kinh tế, rong mơ còn góp phần duy trì sự đa dạng sinh học ven biển. Các rạn rong là nơi sinh cư và đẻ trứng của nhiều loài cá, cua, mực. Tuy nhiên, tình trạng khai thác quá mức và cắt sát gốc đã khiến diện tích rong suy giảm ở nhiều nơi. Nhận thấy nguy cơ này, tỉnh Quảng Ngãi đã ban hành quy định về thời vụ và kỹ thuật khai thác rong mơ. Theo đó, rong chỉ được phép khai thác từ đầu tháng 6 đến cuối tháng 11 hằng năm, và phải cắt cách gốc ít nhất 10 đến 25 cm để rong có thể tái sinh.

Đặc biệt, từ cuối năm 2024 đến năm 2025, huyện Bình Sơn triển khai dự án do UNDP và GEF tài trợ, nhằm quản lý bền vững nguồn lợi rong mơ. Dự án này không chỉ hỗ trợ kỹ thuật cho ngư dân, mà còn tổ chức giám sát cộng đồng, lập bản đồ phân vùng khai thác, xây dựng mô hình khai thác bền vững và phục hồi rong ở những khu vực đã bị khai thác cạn kiệt. Ngoài ra, các tổ tự quản tại xã Bình Hải, Bình Châu cũng được thành lập để theo dõi, nhắc nhở và xử lý các trường hợp khai thác sai quy định.

Song song với khai thác, nhiều địa phương cũng đang từng bước xây dựng chuỗi giá trị rong mơ. Một số cơ sở chế biến đã bắt đầu nghiên cứu tách chiết alginat từ rong mơ – một hợp chất quý dùng trong công nghiệp thực phẩm, dược phẩm và mỹ phẩm. Bên cạnh đó, rong mơ còn được sử dụng để sản xuất phân bón sinh học, thức ăn thủy sản, và nguyên liệu cho ngành hóa mỹ phẩm. Nếu có chính sách hỗ trợ phù hợp, rong mơ có thể trở thành ngành kinh tế biển có giá trị gia tăng cao, mở rộng từ khai thác sang nuôi trồng, chế biến và xuất khẩu.

Ở Gành Yến hay Hòn Nhàn, du khách hiện nay cũng có thể tham gia vào các hoạt động trải nghiệm như lặn biển, chèo thuyền kayak và quan sát rạn rong dưới nước. Đây là tiềm năng phát triển du lịch sinh thái gắn với bảo tồn rong mơ – một hướng đi mới cho cộng đồng địa phương trong tương lai.

Mùa rong mơ ở Quảng Ngãi không chỉ là mùa vụ mưu sinh, mà còn là biểu tượng của sự hài hòa giữa con người và biển cả. Với cách khai thác có trách nhiệm, đầu tư đúng hướng và sự đồng hành của các tổ chức chuyên môn, rong mơ hoàn toàn có thể trở thành “tài nguyên xanh” – mang lại sinh kế bền vững và khẳng định vai trò quan trọng trong hệ sinh thái ven biển miền Trung.