Sự thật về hàu: ‘Cỗ máy lọc nước’ siêu việt nhưng cũng là ‘nam châm’ hút chất độc

Hàu từ lâu đã là một trong những “kỹ sư hệ sinh thái” mạnh mẽ nhất đại dương, có thể lọc hàng chục lít nước mỗi ngày và góp phần cứu cả vùng biển ô nhiễm. Nhưng chính khả năng lọc thần kỳ ấy cũng biến chúng thành vật tích tụ độc tố bậc nhất, mang theo rủi ro lớn nếu ăn sống.

“Cỗ máy lọc nước” mạnh nhất đại dương

Hàu là một sinh vật phi thường. Bằng cách chụm lại với nhau, chúng tạo ra các rạn san hô phức tạp, cung cấp nơi trú ẩn cho vô số loài sinh vật biển khác. Nhưng vai trò quan trọng nhất của chúng lại nằm ở khả năng lọc nước.

Một con hàu trưởng thành có thể lọc tới 189 lít nước mỗi ngày. Chúng ăn bằng cách hút nước vào, lọc lấy các hạt dinh dưỡng như tảo và trầm tích, sau đó thải ra nước sạch hơn. Quá trình này giúp loại bỏ lượng nitơ dư thừa (từ phân bón, nước thải) ra khỏi môi trường nước, ngăn chặn hiện tượng "tảo nở hoa" gây thiếu oxy và làm chết các sinh vật khác.

Giá trị của chúng lớn đến mức, tại Maryland (Mỹ), các rạn hàu được phục hồi có thể lọc toàn bộ một con lạch chỉ trong vòng chưa đầy 10 ngày. Dịch vụ sinh thái này được định giá tương đương với việc loại bỏ 20.000 bao phân bón khỏi môi trường mỗi năm.

Mặt trái của “siêu năng lực”: Khi hàu trở thành ‘nam châm’ hút độc tố

Tuy nhiên, chính cơ chế lọc nước hiệu quả này lại biến hàu thành một "bộ lọc sống" tích tụ các chất ô nhiễm. Mọi thứ có trong nước đều có thể bị giữ lại trong các mô của chúng. Điều này bao gồm:

- Các loại vi khuẩn nguy hiểm như Vibrio (phát triển mạnh trong nước ấm) dễ dàng được hàu lọc và tích tụ lại.

- Các chất độc hại từ hoạt động công nghiệp như chì, thủy ngân, cadmium...

- Hàu có thể ăn phải các loại tảo độc trong những đợt "thủy triều đỏ".

- Các vi nhựa siêu nhỏ trôi nổi trong đại dương.

Điều này giải thích vì sao những vùng biển ô nhiễm hoặc nhiệt độ cao thường đi kèm nguy cơ cao, vì một con hàu trông tươi ngon và có mùi bình thường vẫn có thể chứa đầy vi khuẩn và độc tố. Nói cách khác, khi ăn một con hàu sống, bạn có thể đang nếm trải những chất ô nhiễm của chính vùng biển nơi nó được thu hoạch.

Ăn hàu sống: Rủi ro và cách phòng tránh

Hàu sống là món khoái khẩu của nhiều người, nhưng đây cũng là cách dễ làm cơ thể nhiễm khuẩn nhất. Ăn hàu sống, đặc biệt là hàu từ những vùng nước không được kiểm soát, tiềm ẩn nguy cơ ngộ độc thực phẩm do vi khuẩn Vibrio. Các triệu chứng có thể xuất hiện chỉ sau vài giờ, bao gồm tiêu chảy, nôn mửa, đau bụng và sốt. Những người có hệ miễn dịch yếu, phụ nữ mang thai, người già và trẻ nhỏ tuyệt đối không nên ăn hàu sống.

Vi khuẩn và độc tố không bị tiêu diệt bởi chanh, rượu hay bất cứ gia vị nào. Để giảm rủi ro, hàu phải được lấy từ vùng nước sạch, bảo quản đúng nhiệt độ, và ưu tiên chế biến chín – đặc biệt với người có sức đề kháng yếu hoặc bệnh nền. Một con hàu mở hé mà không tự khép lại khi chạm tay nghĩa là nó đã chết và không còn an toàn. 

Chỉ cần hiểu đúng và xử lý đúng cách, món ăn này vẫn có thể được thưởng thức mà không lo nguy hiểm. Cách duy nhất để đảm bảo an toàn tuyệt đối là nấu chín. Nhiệt độ cao sẽ tiêu diệt vi khuẩn và làm giảm thiểu rủi ro. Nếu bạn vẫn muốn thưởng thức hàu sống, hãy chắc chắn rằng chúng đến từ những vùng nuôi được kiểm soát chất lượng nước nghiêm ngặt, có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng.