Ứng dụng mô hình kinh tế tuần hoàn trong thủy sản: Hướng đi tất yếu cho phát triển bền vững

Trước những thách thức ngày càng lớn từ biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và yêu cầu cao từ thị trường tiêu dùng, ngành thủy sản Việt Nam đang đứng trước nhu cầu cấp thiết phải chuyển đổi mô hình sản xuất. Trong đó, kinh tế tuần hoàn được xem là giải pháp then chốt giúp ngành phát triển bền vững, tiết kiệm tài nguyên và giảm thiểu phát thải.

Kinh tế tuần hoàn – hướng tiếp cận mới cho ngành thủy sản

Kinh tế tuần hoàn (Circular Economy) là mô hình sản xuất và tiêu dùng dựa trên nguyên lý "giảm thiểu – tái sử dụng – tái chế", với mục tiêu kéo dài vòng đời sản phẩm và giảm lượng chất thải thải ra môi trường.

Trong lĩnh vực thủy sản, mô hình này không chỉ giúp giảm chi phí sản xuất mà còn tạo ra giá trị gia tăng từ phụ phẩm, bảo vệ hệ sinh thái biển và nâng cao uy tín sản phẩm trên thị trường quốc tế.

Những mô hình tiêu biểu đã được ứng dụng

Nuôi trồng kết hợp đa tầng dinh dưỡng (IMTA)

Mô hình IMTA – Integrated Multi-Trophic Aquaculture kết hợp nuôi nhiều loài sinh vật ở các tầng dinh dưỡng khác nhau trong cùng một hệ thống. Ví dụ, nuôi cá cùng rong biển và nhuyễn thể như hàu, vẹm. Chất thải từ cá sẽ trở thành nguồn dinh dưỡng cho rong biển và nhuyễn thể, góp phần làm sạch môi trường nước và tận dụng tối đa tài nguyên.

Tái sử dụng phụ phẩm chế biến thủy sản

Các phụ phẩm như đầu, xương, da cá, vỏ tôm... từ nhà máy chế biến thủy sản được tận dụng để sản xuất bột cá, dầu cá, enzym sinh học, thực phẩm bổ sung hoặc thức ăn chăn nuôi. Việc tái chế này giúp giảm lượng rác thải và mang lại nguồn thu đáng kể cho doanh nghiệp.

Hệ thống tuần hoàn nước (RAS)

Hệ thống RAS – Recirculating Aquaculture System cho phép xử lý và tái sử dụng nước nuôi trồng thay vì thải ra môi trường. Công nghệ này ứng dụng các bộ lọc sinh học, cơ học và tia UV để đảm bảo chất lượng nước, giúp kiểm soát dịch bệnh và tiết kiệm nước – yếu tố quan trọng trong bối cảnh biến đổi khí hậu.

Ứng dụng năng lượng tái tạo và vật liệu sinh học

Nhiều cơ sở nuôi trồng đã đầu tư sử dụng năng lượng mặt trời cho hệ thống bơm nước, sục khí và chiếu sáng, giảm đáng kể chi phí điện năng. Bên cạnh đó, các vật liệu sinh học có thể phân hủy như lưới nuôi, khay ươm bằng PLA (polylactic acid) đang dần thay thế nhựa truyền thống, góp phần bảo vệ môi trường biển.

Lợi ích đa chiều từ mô hình kinh tế tuần hoàn

Việc triển khai kinh tế tuần hoàn trong ngành thủy sản mang lại nhiều lợi ích cụ thể:

- Giảm thiểu ô nhiễm môi trường nước, hạn chế hiện tượng tảo nở hoa và dịch bệnh.

- Tối ưu hóa tài nguyên đầu vào, giảm chi phí sản xuất.

- Tăng giá trị gia tăng từ phụ phẩm, tạo thêm nguồn thu nhập cho doanh nghiệp và người nuôi.

- Nâng cao hình ảnh sản phẩm thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế, đáp ứng yêu cầu xanh – sạch – bền vững từ người tiêu dùng.

Thách thức khi triển khai và giải pháp

Dù mô hình kinh tế tuần hoàn mang lại nhiều lợi ích, việc áp dụng trong thực tiễn vẫn còn không ít rào cản như: chi phí đầu tư ban đầu cao, thiếu hiểu biết kỹ thuật, thói quen sản xuất cũ và hạn chế trong tiếp cận công nghệ mới.

Để tháo gỡ, cần có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Nhà nước thông qua các chính sách như: chương trình khuyến nông – khuyến ngư, hỗ trợ vốn vay ưu đãi, đào tạo kỹ thuật và khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ sạch, thân thiện môi trường.

Ứng dụng kinh tế tuần hoàn không chỉ là giải pháp trước mắt nhằm giải quyết vấn đề ô nhiễm và suy thoái tài nguyên trong ngành thủy sản, mà còn là chiến lược lâu dài để phát triển ngành một cách xanh, sạch và hiệu quả. Việc đẩy mạnh các mô hình này sẽ góp phần gia tăng giá trị sản phẩm, nâng cao năng lực cạnh tranh của thủy sản Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu – nơi yêu cầu bền vững ngày càng trở thành tiêu chuẩn bắt buộc./.