Một báo cáo mới đây của Li-Chao Zhuo và cộng sự 2021 được đăng trên tạp chí Aquaculture Reports đã cho thấy ảnh hưởng tích cực của việc bổ sung tỉ lệ thích hợp vỏ chanh lên men vào chế độ ăn đến sự tăng trưởng, phản ứng miễn dịch và hình thái đường ruột của cá chẽm (Lates calcarifer).
Quá trình sản xuất nước chanh, sản phẩm chanh ban đầu, tạo ra 20% –30% nước cốt, để lại 50% – 60% phụ phẩm, bao gồm chủ yếu là vỏ chanh tạo ra một lượng lớn vỏ chanh được tạo ra trên thế giới mỗi năm. Việc xử lý nó này vừa tốn kém vừa tạo gánh nặng cho môi trường. Do đó có nhiều ứng dụng của vỏ chanh như làm thức ăn chăn nuôi, phân bón, chiết xuất pectin, cồn sinh học và sản xuất tinh dầu.
Chanh giống như một số loại thuốc thảo dược, có những tác dụng như chống viêm, chống vi khuẩn, điều hòa miễn dịch, chống oxy hóa và các đặc tính bảo vệ gan. Các thành phần sinh học chính gồm chất xơ, axit citric, axit ascorbic, khoáng chất, chất flavonoid, carotenoid, limonoids…
Những nghiên cứu trước đây về việc ứng dụng vỏ chanh trong nuôi trồng thủy sản cho thấy khi bổ sung vào thức ăn với vỏ chanh khô (không chế biến) có thể tăng cường sự tăng trưởng, tình trạng chống oxy hóa và phản ứng miễn dịch của cá tráp vàng (Sparus aurata) (Beltrán cùng cộng sự, 2017) và cá trôi Ấn (Labeo rohita) (Harikrishnan cùng cộng sự, 2020).
Hàm lượng chất xơ trong vỏ chanh xấp xỉ 15% (trọng lượng khô) do đó quá trình lên men có thể hữu ích trong việc giảm hàm lượng chất xơ. Sau khi lên men, chất xơ trong vỏ chanh có thể phân giải thành đường đơn như galactose và xylose.
Nguồn cung cấp bột cá và dầu cá cho nuôi trồng thủy sản đang ngày càng khan hiếm và đắt đỏ, buộc ngành này phải thay thế bột cá bằng các loại protein khác rẻ và sẵn có hơn như bột đậu nành. Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng việc tiêu thụ thức ăn có chứa bột đậu nành của cá ăn thịt có thể gây tổn thương đường ruột, giảm tốc độ tăng trưởng và tăng mức độ oxy hóa gan. Do đó, nghiên cứu này đã xác định tác dụng của việc bổ sung vỏ chanh lên men trong chế độ ăn có bột đậu nành đến tăng trưởng, phản ứng miễn dịch và hình thái ruột của cá chẽm (Lates calcarifer), một trong những loài cá nuôi quan trọng ở châu Á và trên thế giới.
Trong nghiên cứu này, vỏ chanh được lên men bởi Lactobacillus plantarum. Chế độ ăn của các nhóm cá thí nghiệm được bổ sung với 0%, 1%, 3% và 5% vỏ chanh vàng lên men (FLP) vào khẩu phần ăn có chứa 28,82% bột cá và 25,32% bột đậu nành. Thử nghiệm cho ăn được thực hiện trên cá chẽm con (trọng lượng ban đầu: 11,42 ± 0,39 g) trong thời gian 8 tuần ở hệ thống nuôi tuần hoàn.
Nghiên cứu này được thiết kế để phát triển một loại phụ gia chức năng bổ sung vào thức ăn nuôi trồng thủy sản có nguồn gốc từ vỏ chanh. Sự suy giảm tăng trưởng là một trong những hạn chế khi sử dụng vỏ chanh làm của phụ gia thức ăn chăn nuôi. Vì vậy, để giảm tác động tiêu cực đến sự phát triển của cá, vỏ chanh đã được lên men với vi khuẩn Lactobacillus plantarum. Kết quả của nghiên cứu này khi bổ sung vỏ chanh lên men (FLP) vào trong chế độ ăn không gây ra bất kỳ tác động tiêu cực đến sự tăng trưởng của cá chẽm.
Các chất chiết xuất từ thực vật được báo cáo là cải thiện tình trạng sức khỏe của cá và khả năng miễn dịch, kích thích tạo hồng cầu (số lượng hồng cầu, nồng độ Hb và giá trị Hct) và tạo leucopoiesis (tế bào lympho và bạch cầu đơn nhân). Kết quả nghiên cứu này cho thấy số lượng hồng cầu, nồng độ Hb và giá trị Hct cao nhất đã được quan sát thấy ở cá cho ăn chế độ ăn có FLP 1%. Điều đó chứng minh rằng vỏ chanh vàng lên men giúp kích thích các đặc tính miễn dịch và có thể được sử dụng để cải thiện sức khỏe và ngăn ngừa bệnh trên cá.
Hình 1 cho thấy có một lớp đệm niêm mạc (LP) chặt chẽ ở cuối vi nhung mao của cá được cho ăn bổ sung 1% và 3% FLP (Hình 1 B, C) trong khi LP mở rộng ở chế độ ăn đối chứng và chế độ ăn bổ sung 5 % FLP (Hình 1 A, D).
Ở chế độ ăn đối chứng cho thấy lớp đệm LP mở rộng chứng tỏ bột đậu nành (hoặc các yếu tố kháng dinh dưỡng) gây ra một số tổn thương cho vi nhung mao đường ruột. Đường ruột có thể phục hồi tổn thương này khi bổ sung vào khẩu phần ăn 1% –3% FLP. Mức 2,6% FLP bổ sung vào chế độ ăn được khuyến nghị để cải thiện sức khỏe đường ruột của cá chẽm.
Ngoài ra, hình thái đường ruột ở cá cho ăn chế độ ăn có 5% FLP biểu hiện một sự tổn thương tương tự như cá được cho ăn chế độ ăn đối chứng (Hình 1). Kết quả này cho thấy rằng việc sử dụng quá liều FLP có thể giảm tác dụng có lợi của FLP đối với sức khỏe đường ruột của cá chẽm.
Bên cạnh đó, cá cho ăn bổ sung 5% FLP cho thấy hoạt tính lysozyme trong huyết tương thấp nhất. Lysozyme là thành phần quan trọng trong việc chống lại mầm bệnh và stress oxy hóa ở những loài thiếu hệ thống miễn dịch đặc hiệu. Do đó việc dùng quá liều FLP có thể ức chế các phản ứng miễn dịch của cá.
Nghiên cứu này đã chứng minh vỏ chanh có khả năng làm một chất phụ gia chức năng trong thức ăn thủy sản. Chế độ ăn bổ sung 1-3% vỏ chanh lên men có thể cải thiện đáng kể sức khỏe đường ruột của cá chẽm châu Á khi sử dụng chế độ ăn có bột đậu nành. Và không nên bổ sung 5% FLP vì điều này có thể dẫn đến phản ứng miễn dịch thấp và stress oxy hóa cao.
Nguồn: Li-ChaoZhuo, Dayang Nur Jazlyn bintiAbang Zamhari, Annita Seok KianYong, RossitaShapawi, Yu-HungLina. Effects of fermented lemon peel supplementation in diet on growth, immune responses, and intestinal morphology of Asian sea bass, , Science Direct, Aquaculture Report, 21/11/2021Science Direct, Aquaculture Report, 21/11/2021.
